Ortoreksja – obsesja na punkcie zdrowego żywienia

Coraz więcej osób zdaje sobie sprawę, że racjonalne odżywianie to jedna z najlepszych rzeczy, jaką można zrobić dla swojego organizmu. Niestety nadmierne zaabsorbowanie tematyką zdrowego jedzenia może okazać się także szkodliwe. Dzieje się tak w sytuacji, kiedy dojdzie do rozwoju ortoreksji – stosunkowo nowego zaburzenia odżywiania, o którym można usłyszeć coraz częściej. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat tej nietypowej przypadłości, zapraszamy do lektury poniższego tekstu. Znajdziesz w nim informacje dotyczące przyczyn, objawów oraz leczenia obsesyjnego kontrolowania jakości spożywanego jedzenia.

Zobacz też: Zdrowy catering dietetyczny z dostawą do domu

Czym jest ortoreksja i jakie są najczęstsze przyczyny schorzenia, które po raz pierwszy opisał amerykański lekarz Steven Bratman?

Żyjemy w czasach, w których zdrowy tryb życia stał się codziennością dla wielu osób.

Coraz więcej ludzi ma świadomość, że racjonalne odżywianie wpływa pozytywnie na utrzymanie prawidłowej wagi, a także pomaga w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym. Zbyt restrykcyjne podejście do diety może jednak okazać się zgubne. Doskonale wiedzą o tym osoby z ortoreksją, którym codzienne funkcjonowanie utrudnia nadmierne skupianie się na spożywaniu zdrowego jedzenia.

Orthorexia nervosa – ortoreksja to zaburzenie odżywiania, które po raz pierwszy zostało opisane w 1997 roku przez amerykańskiego lekarza Stevena Bratmana. Autor w dzieciństwie sam chorował na alergię, przez co jego rodzina eliminowała z jego diety pokarmy negatywnie wpływające na zdrowie. Takie zachowania doprowadziły do pojawienia się lęku przed spożywaniem potencjalnie szkodliwych produktów. Doktor Bratman w swojej codziennej pracy bardzo często miał kontakt z pacjentami, którzy podobnie jak on zmienili nawyki i przestrzegali rygorystycznej diety.

Ortoreksja – nowa jednostka chorobowa do tej pory nie została uwzględniona w klasyfikacjach chorób i zaburzeń psychicznych. Oficjalną informację na temat tego schorzenia zamieściła w 2003 roku na swojej stronie internetowej organizacja NEDA (National Eating Disorders Association). Przyczyny ortoreksji mogą być bardzo różne. Przypuszcza się, że do rozwoju tej przypadłości mogą prowadzić takie czynniki jak m.in. niskie poczucie własnej wartości, przebycie traumy w przeszłości, skłonność do obsesji, niewłaściwy stosunek do jedzenia, podwyższone BMI oraz dążenie do bycia szczupłym za wszelką cenę.

Ortoreksja – objawy. Z jakimi dolegliwościami zmagają się osoby dotknięte ortoreksją i obsesją na punkcie zdrowego odżywiania?

Ortorektycy są osobami, które przywiązują bardzo dużą wagę do zdrowego stylu życia, planowania posiłków oraz przygotowania jedzenia w określony sposób. Często rezygnują z niektórych form obróbki żywności (np. smażenia), gdyż uważają je za szkodliwe dla zdrowia. Osoby cierpiące na ortoreksję unikają też niektórych grup produktów spożywczych, przez co bardzo często diagnozuje się u nich niedobory pokarmowe oraz braki różnych witamin i minerałów.

Pozostałe objawy mogące wskazywać na ortoreksję to:

• dokładne analizowanie składu i pochodzenia żywności,
• obsesyjne liczenie wartości odżywczych posiłków,
• odczuwanie lęku i strachu podczas konieczności spożycia potrawy przygotowanej przez inną osobę,
• poczucie winy i wyrzuty sumienia po zjedzeniu czegoś niezgodnego z własnymi przekonaniami żywieniowymi,
• rezygnacja ze spotkań towarzyskich,
• poczucie wyższości wobec osób, które mają inne nawyki żywieniowe.

Dla osób chorujących na ortoreksję spożywanie posiłków jest rytuałem. Ortorektycy zazwyczaj niechętnie stołują się w pubach, barach, restauracjach. Jeśli już muszą się w nich pojawić, przychodzą tam z własnym jedzeniem. Nadmierna koncentracja na zdrowym trybie życia nierzadko prowadzi u nich do izolacji społecznej, która rozwija się na skutek oceniania innych wyłącznie przez pryzmat podejmowanych wyborów żywieniowych.

W jaki sposób psychiatra lub psychoterapeuta może wykryć obsesję na punkcie zdrowego odżywiania? Czym jest test na ortoreksję?

Ortoreksja podobnie jak inne schorzenia takie jak bulimia, anoreksja czy jadłowstręt psychiczny na ogół zaczyna się niewinnie. Początkowo osoba chora nie zwraca uwagi na swoje zachowania żywieniowe, które zmienia po to, by uniknąć choroby, uregulować masę ciała lub poprawić kondycję fizyczną. Z biegiem czasu sytuacja wymyka się jej spod kontroli i zaczyna obsesyjnie eliminować z diety różne pokarmy, a także coraz więcej czasu poświęcać na planowanie posiłków i robienie zakupów.

Do diagnostyki ortoreksji wykorzystuje się różne narzędzia diagnostyczne, które zostały opisane między innymi w czasopiśmie naukowym „Psychiatria Polska” wydawanym przez organ Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Jednym z nich jest test Bratmana (BOT), który składa się z 10 pytań, na które chory odpowiada tak lub nie. Za każdą twierdzącą odpowiedź jest przyznawany 1 punkt. Uzyskanie wyniku powyżej 10 punktów jest jednoznaczne z obsesyjnym stosunkiem do jedzenia.

Innym narzędziem diagnostycznym ułatwiającym lekarzom internistom, psychiatrom i psychoterapeutom rozpoznanie choroby jest kwestionariusz Orto-15. Ten z kolei składa się z 15 pytań, na które pacjent udziela odpowiedzi zawsze, często, rzadko lub nigdy. Uzyskanie wyniku poniżej 40 punktów wskazuje, że u badanej osoby występuje skłonność do ortoreksji.

Jakie mogą być konsekwencje zdrowotne i skutki ortoreksji? Na czym polega leczenie ortoreksji?

Na skutek eliminacji określonych grup produktów spożywczych organizm zaczyna chorować. U osób zmagających się z ortoreksją bardzo często diagnozuje się niedożywienie, anemię, problemy z pamięcią i koncentracją, zawroty głowy, a także zaburzenia endokrynologiczne, które wynikają z upośledzonej pracy narządów, gdyż nie wytwarzają one właściwej ilości hormonów. U wielu chorych pojawia się też obniżenie nastroju, do którego dochodzi m.in. z powodu izolacji społecznej.

Nieleczona ortoreksja może prowadzić nawet do zgonu ze względu na silne i postępujące wyniszczenie organizmu. Dlatego tak ważne jest, aby mieć wiedzę na temat objawów zaburzenia i w razie potrzeby móc właściwie zareagować. W zależności od stopnia zaawansowania choroby stosuje się psychoterapię, która może zostać uzupełniona farmakoterapią dostosowaną przez lekarza do indywidualnych potrzeb pacjenta (np. lekami z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny).

Ortoreksja – leczenie za pomocą diety. Jak powinien wyglądać prawidłowo skomponowany jadłospis osoby doświadczającej objawów ortoreksji?

Podobnie jak wiele innych zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych ortoreksja powinna być leczona pod ścisłą kontrolą lekarską. Osoba chora w pierwszej kolejności musi zrozumieć swój problem i dostosować się do nowej sytuacji.

Poza psychoterapią istotne znaczenie w powrocie do zdrowia ma również zmiana stylu życia. W prawidłowo skomponowanym jadłospisie osoby zmagającej się z tą przypadłością nie powinno brakować świeżych owoców i warzyw, pełnoziarnistych produktów zbożowych, przetworów mlecznych, orzechów oraz olejów roślinnych. Właściwie zbilansowana dieta pomoże uzupełnić braki składników odżywczych, a także wzmocnić osłabiony organizm.

Ortoreksja – zaburzenie odżywiania na podłożu psychicznym, które wymaga leczenia podobnie jak anoreksja. Nigdy nie ignoruj jej objawów!

Ortoreksja to poważne schorzenie, a osoby, które się z nim zmagają, często przez długi czas nie zdają sobie sprawy z problemu, który ich dotyczy. Leczenie zwykle jest długie i niełatwe, dlatego powinno opierać się na stopniowym wprowadzaniu zmian. W trakcie terapii bardzo ważne jest uświadomienie pacjentowi, że małe odstępstwa od racjonalnego odżywiania nie doprowadzą u niego do nagłego wzrostu masy ciała czy problemów zdrowotnych. Ważnym elementem leczenia jest też właściwie zbilansowany jadłospis. W przypadku trudności z ułożeniem odpowiedniej diety warto skorzystać z konsultacji dietetycznej – dietetyk pomoże w skomponowaniu codziennych posiłków.